عوامل موثر بر ایجاد واریس و روشهای درمان آن با جراحی و بدون جراحی

رگ‌های واریسی بخشی از یک طیف از مشکلات مزمن رگ هستند. واریس مشکلی شایع است و در حدود 20 درصد از افراد بزرگسال دیده می‌شود. محدوده شدت این مشکل قابل توجه است و با این وجود که آنها باعث ناراحتی قابل ملاحظه و اختلالات پوستی در پا هستند، علائم بیماری واریس همیشه بطور مستقیم به اندازه رگ‌های غیر طبیعی بستگی ندارد. در تعریف این مشکل، رگ واریسی یک کانال گشاد و پیچیده شده است که حداقل قطر آن 4 میلیمتر است. در ساده‌ترین حالت آن، واریس ممکن است  به شکل برآمدگی برجسته و متورم کبود در زیر پوست پا به نظر برسد. در موارد پیشرفته یا شدید، آنها ممکن است تغییر رنگ دائمی پوست، تغییر در بافت پوست و زخم‌های واریسی باشند.

واریس چیست؟

سیاهرگ یک رگ خونی است که خون حاوی اکسیژن کم را از اندام‌های بدن به شش‌ها و قلب می‌برد. این کار بخش طبیعی از دستگاه گردش خون است. سیاهرگ‌ها زمانی که قادر نیستند خون را به درستی به گردش درآورند، با تجمع خون ورم می‌کنند. این سیاهرگ‌های متورم و قابل دیدن، که رگ‌های واریسی نامیده می‌شود، اغلب با علائمی مانند خستگی، سنگینی، درد در اندام‌ها مرتبط هستند. در موارد شدید، واریس می تواند پارگی یا زخم‌های باز در روی پوست ایجاد کند. واریس در پاها و ران‌ها شایع‌تر هستند.

رگ‌های عنکبوتی چیست؟

رگ‌های عنکبوتی کوچک نیز می‌تواند بروی سطح پوست ایجاد شود. این رگ‌ها ممکن است کوتاه، نازک، دسته‌های خوشه مانند یا پیچ و خم‌های شبکه‌ای به نظر برسند. رگ‌های واریسی در ران‌ها، ساق پاها، قوزک و پا شایع‌تر هستند. ممکن است رگ‌های واریسی در صورت نیز ایجاد شود.

چه کسانی بیشتر دچار واریس و رگ‌های عنکبوتی می‌شوند؟

واریس و رگ‌های عنکبوتی می‌تواند در مردان و زنان در هر سنی ایجاد شود، اما در زنان در سنین بارداری و سنین بالاتر بیشتر ایجاد می‌شود. سابقه خانوادگی می‌تواند احتمال ابتلا به واریس و رگ‌های عنکبوتی را افزایش دهد.

علت واریس و رگ‌های عنکبوتی

علت واریس و رگ‌های عنکبوتی هنوز بطور کامل مشخص نشده است. در برخی موارد، عدم حضور یا ضعف دریچه‌های رگ‌ها که از بازگشت جریان خون به قلب جلوگیری می‌کند، ممکن است باعث جریان ضعیف خون شود. در موارد دیگر، ضعف در دیواره‌های رگ می‌تواند باعث جمع شدن خون شود. در مواردی که کمتر معمول است، واریس به علت بیماری‌هایی مانند فلبیت (التهاب رگ‌ها) یا ناهنجاری‌های مادرزادی رگ‌ها ایجاد شود. بیماری‌های وریدی بطور کلی پیشرونده هستند و نمی‌توان کاملاً از آنها جلوگیری کرد. با این وجود، در برخی موارد، پوشیدن جوراب‌های محافظت‌کننده و حفظ وزن نرمال و ورزش منظم می‌تواند مفید باشد.

علائم واریس

آیا واریس همیشه نیاز به درمان دارد؟

خیر. واریس و رگ‌های عنکبوتی ممکن است در ابتدا یه مشکل زیبایی به حساب بیایند. موارد شدید واریس، بویژه مواردی که منجر به زخم می‌شود، عمدتاً به درمان نیاز دارند. هر ساله هزاران نفر برای واریس و رگ‌های عنکبوتی درمان دریافت می‌کنند. تبلیغات برای درمان بیماری‌های رگ اغلب با عناوینی مانند بی‌نظیر، دائمی، بدون درد یا روش‌های کاملاً مطمئن تصمیم‌گیری را برای انتخاب بهترین درمان سخت می‌کنند. اگر دراین‌باره مطمئن نیستید با پزشک خود مشورت کنید.

تشخیص و آزمایشات

تشخیص بیماری رگ شامل واریس، بهتر است که توسط یک متخصص ماهر در ارزیابی و مدیریت انواع نارسایی رگ انجام شود. علاوه بر معاینه فیزیکی کامل، انجام بهینه تشخیص باید شامل ارزیابی سونوگرافی سیستم رگ‌های پا باشد که هرگونه گرفتگی و برگشت (جریان خون در مسیر نادرست) را بررسی کند. آزمایشی تهاجمی با استفاده از کاتتر بر پایه تزریق ماده رنگی (ونوگرافی) برای ارزیابی کامل به ندرت مورد نیاز است.

درمان واریس

تغییر سبک زندگی

عضلات ساق پا مانند پمپی عمل کرده که خون را به سمت بیرون پا و برگشت به قلب هدایت می‌کند. تحرک و استفاده از عضلات ساق پا بسیارخوب است و باعث کاهش فشار ایجاد شده در رگ‌ها می‌شود. مطلوب و مهم است که از نشستن و ایستادن طولانی خودداری کنید. هر مداخله‌ی درمانی در زنانی که قصد بارداری در آینده را دارند، باید به تاًخیر بیفتد.

درمان‌های پزشکی و غیرجراحی

استفاده از جوراب واریس برای کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری پیشنهاد می‌شود. جوراب‌های واریس  ساق بلند (که تا زانو را می پوشاند) عملکرد بهتری نسبت به جوراب‌های بالای زانو دارند، زیرا جوراب‌های ساق بلند نواحی مبتلا به واریس را بیشتر می‌پوشاند و پوشیدن آنها راحت‌تر است و نسبت به جوراب‌های بالای ران بهتر در جای خود ثابت می‌مانند. در حالی که هیچ دارویی برای ترمیم و کوچک شدن رگ‌های واریس وجود ندارد، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که عصاره شاه بلوط (ونستات) می‌تواند علائم درد ناشی از واریس را کاهش دهد.

دستورالعمل‌هایی برای درمان واریس

می‌توان واریس را به عنوان یک بیماری خوش خیم یا تقریباً یک مشکل زیبایی در نظر گرفت، اما سطح درد و تاثیر آن بر کیفیت زندگی که ارزیابی شده، نشان می‌دهد که واریس مرتبط با بازگشت سطحی یا عمقی خون در رگ‌ها نیاز به یک طرح درمانی جدی دارد. گرچه درمان به بیمار پیشنهاد داده می‌شود، گزینه‌های درمانی وجود دارد که در طول سال‌ها پیشرفت کرده و باعث ایجاد سردرگمی در انتخاب درمان برای این شرایط می‌شود. همه روش‌های درمانی با هم برابر نیستند بنابراین نباید به عنوان درمان جایگزین یا ترجیح بر دیگری در نظر گرفته شوند. درمان باید براساس یافته‌های بالینی و سونوگرافی انتخاب شود. مهمترین اصل دردرمان، حذف بازگشت خون (بازگشت وارونه جریان خون) است.

درمان جراحی

عمل جراحی سنتی بازگشت خون را از طریق ورید صافن کوچک و بزرگ بر طرف می‌کند و ثابت شده است که روشی کامل و با ماندگاری طولانی به مدت چند سال در کنترل این مشکل است.گزینه‌های کم تهاجمی‌تر شانس شکست و احتمال تکرار دوباره مشکل در آنها زیاد است. در همین حال اکثر جراحان بیشتر رگ‌های واریسی قابل مشاهده را برمی‌دارند (از آن به عنوان فلبکتومی یا برداشتن ورید با برش نام برده می‌شود). این عمل به عنوان یک عمل سرپایی انجام می‌شود و معمولاً نیاز به دوران بهبودی حدوداً دو هفته‌ای دارد. اگر ورید صافن کوچک یا بزرگ باشد، به سادگی بسته شده و نتایج آن در دراز مدت خوب نیست. این عمل همچنین یک گزینه مطمئن محسوب می‌شود.

روش آندووسکولار در درمان واریس

در سال‌های اخیر گزینه درمانی دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد که از انرژی لیزر یا ژنراتور امواج رادیویی برای آسیب‌های حرارتی به ورید (کوچک یا بزرگ) صافن از طریق سوراخ کوچکی در قسمت پایین پا انجام می‌شود. کاتتر به اتصال به سیستم عمیق (کشاله ران یا زانو) پیشرفته شده و طول کامل ورید با یک محلول بی‌حسی موضعی رقیق آغشته می‌شود. این وسیله تحت هدایت اولتراسوند به آرامی بیرون کشیده می‌شود، تمام قسمت رگ تحت درمان  بسته می‌شود. برخی از بیماران در جلسه درمانی بعد،نیاز به اصلاح رگ با اسکلروتراپی یا فلبکتومی دارند. کنترل طولانی مدت این مشکل با این روش بسیار خوب است. دوران بهبودی سریعتر از روش جراحی است. در موارد کمتر، از روش درمانی لیزر یا الکتروکاتری برای درمان کوچکترین رگ‌های عنکبوتی بویژه در صورت بکار می‌رود. رگ‌های عنکبوتی را نمی‌توان از طریق جراحی برداشت. گاهی اوقات، هنگامی که رگ‌های واریسی بزرگ که تغذیه‌کننده رگ‌های عنکبوتی هستند، برداشته می‌شود، این رگ‌های عنکبوتی خودبخود از بین می‌روند. رگ‌های عنکبوتی باقی‌مانده را نیز می‌توان با استفاده از اسکلروتراپی درمان کرد. در اسکلروتراپی از یک سوزن نازک استفاده می‌کنند تا محلولی را مستقیماً به رگ تزریق کند. این محلول قسمت داخلی رگ را تخریب می‌کند و باعث ورم و لخته خون می‌شود. این رگ تبدیل به یک بافت زخمی شده که از دید پنهان می‌شود. برخی از پزشکان واریس و رگ‌های عنکبوتی را با اسکلروتراپی درمان می‌کنند. در طول اسکلروتراپی، پس از تزریق محلول، بافت اطراف رگ به مدت چند روز کاملاً در یک بانداژ فشرده محکم پیچیده شده، که باعث می‌شود دیواره رگ به هم بچسبد. بیمارانی که پاهای آنها درمان شده است، از راه رفتن منع می‌شوند که خون را مجبور کند تا از طریق رگ‌های دیگر جریان یابد و از لخته شدن خون جلوگیری شود. این روش و تغییرات آن از سال 1920 میلادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اکثر موراد بیمار به بیش از یک جلسه درمانی نیاز دارد.

آیا این روش دردناک است؟

درد ناشی از همه روش‌های درمانی که فرد ممکن است احساس کند، متغیر است و بستگی به تحمل درد شخص، گستردگی درمان‌ها، ناحیه تحت درمان، احتمال بروز عوارض پس از درمان و دیگر عوامل دیگر دارد. چون جراحی تحت بیهوشی انجام می‌شود، در طول درمان دردی احساس نمی‌شود. پس از بهوش آمدن، ممکن است در محل برش مقداری درد را احساس کنید. در اسکلروتراپی، درجه درد بستگی به اندازه سوزن مورد استفاده و اینکه چه محلولی تزریق می‌شود، دارد. اکثر افراد بر این باورند که سالین هیپرتونیک دردناک‌ترین محلول است و چند دقیقه پس از تزریق احساس سوزش و گرفتگی عضلات خواهند داشت. برخی از پزشکان یک ماده بیهوشی موضعی ملایم را با محلول سالین مخلوط کرده تا درد را کاهش دهند.

چه پزشکی واریس و رگ‌های عنکبوتی را درمان می‌کند؟

پزشکانی که درمان‌های جراحی انجام می‌دهند شامل جراحان عمومی و عروقی و جراحان پوست می‌باشند. اسکلروتراپی اغلب توسط متخصصین پوست انجام می‌شود. برخی از جراحان عمومی، عروقی و پلاستیک نیز درمان اسکلروتراپی را انجام می‌دهند. ممکن است بخواهید قبل از تصمیم‌گیری درباره روش درمان با بیش از یک پزشک مشورت کنید. حتماً از پزشک در خصوص تجربه او در انجام عملی که قصد انجام آن را دارید سوال کنید.

عوارض جانبی این درمان‌ها چیست؟

از پزشک درباره بی‌خطر بودن و عوارض جانبی هر نوع درمانی بپرسید. تمام فرم‌های رضایت‌نامه را که پزشک به شما می‌دهد درباره خطرات عمل توضیح داده، آنها را کاملا مرور کنید. برای جراحی برداشتن رگ‌ها، عوارض جانبی آن شامل همان عوارضی است که هر جراحی تحت بیهوشی را شامل می‌شود، مانند حالت تهوع، استفراغ و خطر عفونت زخم. همچنین جراحی منجر به اسکار و جای زخم در محل برش می‌شود، و ممکن است گاهاً منجر به لخته شدن خون نیز شود. عوارض اسکلروتراپی می‌تواند به مواد مورد استفاده برای تزریق نیز بستگی داشته باشد. افرادی که آلرژی دارند باید به آنها اخطار داده شود. به عنوان مثال، ماده سوترادکول ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک شود که بعضی از اوقات شدید است. محلول سالین هیپروتونیک بعید به نظر می‌رسد که واکنش آلرژیک ایجاد کند. حتی مواد می‌توانند پوست را بسوزانند ( اگر سوزن به درستی وارد نشود) یا لک کنند (این لکه‌های قهوه ای پس ازاینکه ماده به ورید تزریق شد، توسط پراکندگی سلول‌های خونی در سراسر بافت ایجاد می‌شود، و ممکن است با گذشت زمان از بین برود). گاهی اوقات اسکلروتراپی می‌تواند منجر به ایجاد لخته‌های خونی و ایجاد رگ جدید شود. درمان‌های لیزر و الکتروکاتری می‌تواند جای زخم بر جا بگذارند و رنگ پوست را تغییر دهند.